De Griekse mythologie, een verzameling mythen

De Griekse mythologie bestaat uit een grote verzameling mythen die vertellen over de goden en helden van de oude Grieken. Maar de mythologie was meer dan een verhaaltje, de goden werden aanbeden en vereerd, er werden offers aan gebracht. De Grieken geloofden in deze verhalen al waren er zeker ook sceptici, zoals de grote Plato.
Het waren nog onzekere tijden en de kennis van de wereld was nog beperkt, waar kwam de bliksem vandaan, waarom kwam het zeewater soms op het land, waarom werd een mens ziek (en bleven anderen gezond),

Dionysos / Bron: Janeb13, Pixabay

waarom bewoog de aarde soms en waar kwam de nacht vandaan en werd het altijd weer dag? Veel grote vragen konden (nog) niet beantwoord worden en daarom wisten veel mensen het zeker: de goden zijn boos wanneer het dondert in de bergen en je wordt alleen verliefd door een pijl van Eros.

Griekse goden uit andere beschavingen

De Griekse goden waren niet nieuw, zoals later ook de Romeinse hadden veel Griekse goden kenmerken van goden uit oudere beschavingen. De liefdesgodin Aphrodite had veel kenmerken van de Fenicische Astarte maar dat had Hera, de getergde vrouw van Zeus ook. Zeus zelf had ook enkele verschillende oude goden voor zich. De goden werden vereerd als goden maar gedroegen zich tegelijkertijd als mensen. Ze hadden ruzie, trouwden, waren jaloers of wraakzuchtig, ijverig of juist lui, verdrietig of wreed.

Polytheïsme

Het geloof in verschillende goden heet polytheïsme, poly (meerdere) en theos (god). Het tegenovergestelde is monotheïsme, het geloof in één god. De Grieken geloofden in meerdere goden net zoals veel andere oude samenlevingen voor hen. Iedere god stond voor een ander aspect van de wereld en werd daarom vereerd. De al genoemde Aphrodite was de godin van de liefde, Hades ging over de dood, Athena was de wijsheid en maagdelijkheid en de arme Hephaistos was de beschermgod van de smeden. Iedere god had zijn eigen cultus en erediensten.

Wat is een orakel?

Met de goden communiceren was niet altijd eenvoudig. De bekendste manier was het raadplegen van een orakel. Het orakel van Delphi was wel de grootste. Op de hellingen van de Parnassus bij Delphi verwoordde een Pythia de mening van de goden. De Pythia was high door de dampen van ethyleen en vaak moeilijk te begrijpen. Waarschijnlijk waren er priesters die het ‘orakelen’ van de vrouw verklaarden. Maar er waren meerdere plaatsen om een god te raadplegen, in Dodona sprak Zeus via een heilige eik en het orakel van Ephyra sprak via de doden. Je kon natuurlijk ook naar de tempel gaan en de ingewanden van offerdieren laten ‘lezen’ door priesters. Meer info over het orakel van Delphi staat hier

De Griekse goden ontstaan uit Chaos

De Griekse mythologie is deels een mondelinge overlevering van verhalen. Er waren altijd plaatselijke verhalen die net iets verschilden van een verhaal een stad verder. De ‘Theogonia’ van de Griekse schrijver Hesiodus probeert een samenhangend verhaal te geven over het ontstaan van de aarde. Daarnaast is het een stamboom van de verschillende goden.

De wereld ontstaat uit de Chaos. Chaos is niets, een gapend donker gat waaruit Gaia ontstaat en Tartarus. Gaia is de aarde, je zou haar zelfs ‘moeder aarde’ kunnen noemen, Tartarus is (een deel van) de onderwereld. Eros wordt ook uit Chaos geboren, niet dat kleine gevleugelde mannetje maar de grote Eros, de god van de universele liefde. Deze universele liefde kan alles samenbrengen. Meestal worden Nyx en Erebus ook bij deze oergoden gezet, de nacht en de duisternis.

De goden op de Olympus

De belangrijkste Griekse goden wonen op de Olympus, een hoge berg in Griekenland. Op deze berg wonen de grootste Griekse goden onder het gezag van Zeus, de ‘oppergod’:

• Zeus: na een strijd tegen onder andere Titanen neemt Zeus plaats op de heilige berg. Zeus is de baas over goden en mensen. Zeus is ook de hemelgod, hij veroorzaakt alle natuurverschijnselen zoals aardbevingen, hevige regen of prachtige zomerdagen. Zeus is de zoon van Cronos en Rhea. Rhea wist haar zoon uit de handen van zijn vader te houden en zo kon hij de leiding over de roerige godenwereld op zich nemen. Zeus was van hoge afkomst, zijn oma was Gaia en Uranus was zijn opa. Zeus had veel relaties met zowel godinnen als stervelingen maar trouwde met z’n zus Hera.
• Hera: de godin van het huwelijk. Hera wordt vaak geportretteerd als de jaloerse echtgenote van Zeus maar heeft daar meestal ook wel reden voor. We danken de Melkweg aan haar, uit druppels melk van haar zijn de sterren ontstaan. Hebe (jeugd) Ares (oorlog), Hephaistos (smeedkunst)en Eileithyia (geboorte) waren kinderen uit haar huwelijk met Zeus.
• Aphrodite: de godin van de liefde. De mythen over de vele verschillende liefdesrelaties met zowel goden als stervelingen zijn nog steeds populair. Ze trouwde met de lelijke Hephaistos op aandringen van Zeus maar haar belangrijkste relatie was met Ares, de god van de oorlog.
Athena / Bron: MrGray70, Flickr (CC BY-2.0)
• Pallas Athena: godin van de wijsheid én oorlog. Ze wordt geboren uit het hoofd van Zeus, Hephaistos splijt het hoofd van Zeus met een bijlslag. De stad Athene is naar deze bijzondere godin vernoemd.
• Hephaistos: god van de smeedkunst en vooral bekend als de arme echtgenoot van Aphrodite. Onder zijn Romeinse naam Vulcanus werd hij bekender
• Poseidon: de grote zeegod. Poseidon is de broer van Zeus. Voordat schepen de zee opgingen werd een offer aan Poseidon gebracht. Daarnaast was Poseidon ook een god van de vruchtbaarheid omdat water nu eenmaal nodig is om het gewas te laten groeien.
• Demeter: werd vooral vereerd als de godin van de landbouw. Ze is ook de godin van de (veld)vruchten en vruchtbaarheid. Ze kreeg samen met haar broer Zeus een dochter, Persephone die de godin van het dodenrijk wordt.
• Artemis: een jachtgodin maar ook godin van de vruchtbaarheid. Artemis wordt vaak afgebeeld als een soort amazone-achtige figuur. Ze was een dochter van Zeus en waarschijnlijk de tweelingzus van Apollo.
• Apollo(n): de zonnegod, god van de muziek, poëzie en waarzeggerij. Apollo was één van de belangrijkste goden en hij wordt in verband gebracht met het belangrijkste orakel op Delphi.
• Ares: god van de oorlog. Ares is angstaanjagend en staat in schril contrast met de dappere Athena. De Grieken vereerden hem en vooral uit angst, deze god moest je niet tegen je krijgen. Ares kreeg een relatie met Aphrodite en hun kinderen waren Eros en Anteros.
• Hermes: god van de handel, reizigers en vooral boodschapper van de goden. Hermes wordt vaak genoemd als de uitvinder van de lier maar ook als de bedenker van de wiskunde, atronomie en de sport.
• Dionysos: god van de wijn maar ook van groei en vruchtbaarheid. De Romeinse naam was Bacchus en onder die naam is hij bekender. Dionysus is de zoon van de grote Zeus.